Covid-19 salgını, psikolojik hastalıkların etkilerini ve yayılmasını büyük ölçüde artırdı. Karantina ve sosyal mesafe tedbirleri nedeniyle yüz yüze terapi daha az uygulanabilir hale geldi. Bu durum, akıllı telefon uygulamaları, online terapiler ve sosyal medya gibi akıl ve ruh sağlığını hedef alan mobil teknolojilerin kullanımının büyük ölçüde artmasına sebep olmuştur. 

Online terapi son yıllarda giderek daha yaygın ve popüler hale geldi. Yüz yüze yapılan terapilerle karşılaştırıldığında, terapi türü, bireyin özel ihtiyaçları ve terapinin etkililiği dahil olmak üzere çeşitli faktörler dikkate alındığında birçok benzerlik göstermektedir. ¹ Erişilebilirlikte kolaylık, daha uygun maliyetli olması, iletişimin ve terapist-hasta ilişkisinin etkinliği sebebiyle online terapiler günümüzde de çokça tercih edilmektedir. Bilişsel davranışçı terapi (BDT) gibi bazı terapiler ister yüz yüze ister çevrimiçi olsun eşit derecede etkili olabilmektedir. Grup terapisi veya somatik deneyimleme de dahil olmak üzere bazı terapi türlerinin, fiziksel mevcudiyet gerektirmesi nedeniyle sanal olarak gerçekleştirilmesi daha zor olabilir. Önemli bir diğer bilgi de terapilerin etkililiğinin bazı psikolojik rahatsızlıklar için daha olumlu sonuç verirken, bazıları için istenilen seviyede etkinlik sağlayamamasıdır.² Genellikle bu durum ilk seansta konuşulur ve danışanın durumu ve psikolojik problemin türü gözetilerek yüz yüze terapinin daha uygun olduğu birlikte kararlaştırılır.

Sosyal medyanın psikolojik sağlık üzerinde büyük bir etkisi olmuştur. Yapılan paylaşımlar, insanları daha bilinçlendirmesi ile birlikte, psikolojik desteğe ihtiyacı olan kişilerin ve/veya yakınlarının terapilerden yararlanmasını daha da kolaylaştırmıştır. Sosyal medya kullanımıyla ilişkili bazı riskler de vardır. Dezenformasyon, etik dışı paylaşımlar, sosyal damgalama ve ayrımcılık gibi problemlerde görülmektedir. Bunlar üzerinde araştırmalar halen devam etmektedir. İngiltere’de psikologlar tarafından ayrımcılık ve eşitsizlikleri minimize etmek adına geliştirilen yöntemlerin terapilere de entegre edilmesini savunan araştırmalar, bunlara örnek olarak verilebilir.³

Dijital uygulamalar/aplikasyonlar tek başına psikolojik tedavi olarak işe yarayabilir mi?

Kişilerin psikolojik gereksinimlerini kendi kendilerine düzenlemelerine ve bakımlarının sorumluluğunu üstlenmelerine yardımcı olan dijital uygulamaların sayısı günden güne hızlı bir şekilde artmaktadır. Fakat bu uygulamaların kullanıma uygunluğu ve etkililiği üzerinde büyük bir araştırma eksikliği vardır. ⁴

Ayrıca, dikkate alınması gereken önemli dezavantajlara da sahiptir. Terapiye gelen her kişinin karakteri ve problemleri birbirinden farklıdır. Ancak uygulamalar, psikolojik problemlerin değerlendirmesini belirli kategorilere göre sınıflandırarak yol alır. Profesyonel bir değerlendirme olmadan bireylerin yanlış teşhis ve uygun olmayan tedavi yollarını deneyimlemesine de neden olabilir. Bu nedenle, kullanıcıya kişiselleştirilmiş bir tedavi sağlayamaz. 

Terapist ve danışan arasındaki terapötik ilişki, tedavinin sonucunu etkileyen çok önemli bir elementtir. Dijital uygulamalar, bu tip ilişkiden ve empatiden yoksun olduğu için yüz yüze veya online terapilerde sağlanan yararlar ile karşılaştırılamaz.⁵ Ayrıca, uygulamaları bir süre kullandıktan sonra, bazı kullanıcılar zamanla motivasyonunu veya uygulamaya olan ilgisini kaybedebilir. Ya da bazı kişiler dijital uygulamalara aşırı bağımlı hale gelebilir ve bu da potansiyel olarak yüz yüze veya online terapiden psikolojik destek almaları konusunda kaçınmalarına yol açabilir. Bu yüzden, birçok araştırma dijital uygulamaların tek başına değil, terapinin yanında kullanılmasının daha sağlıklı sonuç vereceğini desteklemiştir.⁷ Dijital uygulamalarda geliştirilen yazılımlar sayesinde, kişilerin tedaviyi bırakma oranlarının azaldığı ve terapi sürecine olan bağlılıklarının arttığı da avantajları arasındadır. ⁸

Kaynakça

1. Lippke, S., Gao, L., Keller, F. M., Becker, P., & Dahmen, A. (2021). Adherence With Online Therapy vs Face-to-Face Therapy and With Online Therapy vs Care as Usual: Secondary Analysis of Two Randomized Controlled Trials. Journal of Medical Internet Research, 23(11), e31274. https://doi.org/10.2196/31274

2. Fu, Z., Burger, H., Arjadi, R., & Bockting, C. L. H. (2020). Effectiveness of digital psychological interventions for mental health problems in low-income and middle-income countries: a systematic review and meta-analysis. The Lancet Psychiatry, 7(10). https://doi.org/10.1016/s2215-0366(20)30256-x

3. Naz, S., Gregory, R., & Bahu, M. (2019). Addressing issues of race, ethnicity and culture in CBT to support therapists and service managers to deliver culturally competent therapy and reduce inequalities in mental health provision for BAME service users. The Cognitive Behaviour Therapist, 12(12). https://doi.org/10.1017/s1754470x19000060

4. Ahmed, A., Ali, N., Giannicchi, A., Abd-alrazaq, A. A., Ahmed, M. A. S., Aziz, S., & Househ, M. (2021). Mobile applications for mental health self-care: A scoping review. Computer Methods and Programs in Biomedicine Update, 1, 100041. https://doi.org/10.1016/j.cmpbup.2021.100041

5. Henson, P., Wisniewski, H., Hollis, C., Keshavan, M., & Torous, J. (2019). Digital mental health apps and the therapeutic alliance: initial review. BJPsych Open, 5(1). https://doi.org/10.1192/bjo.2018.86

6. Forchuk, C., Reiss, J., Eichstedt, J., Singh, D., Collins, K., Rudnick, A., … Fisman, S. (2016). The Youth-Mental Health Engagement Network: An Exploratory Pilot Study of a Smartphone and Computer-Based Personal Health Record for Youth Experiencing Depressive Symptoms. International Journal of Mental Health, 45(3), 205–222. https://doi.org/10.1080/00207411.2016.1204823

7. Mackie, C., Dunn, N., MacLean, S., Testa, V., Heisel, M., & Hatcher, S. (2017). A qualitative study of a blended therapy using problem solving therapy with a customised smartphone app in men who present to hospital with intentional self-harm. Evidence Based Mental Health, 20(4), 118–122. https://doi.org/10.1136/eb-2017-102764

Bennemann, B., Schwartz, B., Giesemann, J., & Lutz, W. (2022). Predicting patients who will drop out of out-patient psychotherapy using machine learning algorithms. The British Journal of Psychiatry, 1–10. https://doi.org/10.1192/bjp.2022.17