Stres, zorlu bir durumun bireyin zihninde yarattığı kaygı veya gerginlik olarak tanımlayabiliriz. Hepimiz hayatımızın belli dönemlerinde stresle karşı karşıya kalırız. Gelecek hakkında endişelenmek, mükemmeliyetçilik, kontrolcülük ve beraberinde sergilenen işlevsiz davranışlar (insanın kendine acıması, tekrarlayan olumsuz düşünceler, kaçınmak, bastırmak, izolasyon) strese katkıda bulunabilir.

Bu davranışlar, kendi yaralarımıza bastığımız dezenfekte olmayan bezlerdir. Sonucu, bizlere daha zararlı olacak şekilde neticelenir.

Ama stres her zaman zararlı değildir!

Stres, hayatınızda bir şeylerin ters gittiğinin belirtisi olmaktan çok, görevlerinize, sosyal bağlantılarınıza veya kişisel hobilerinize ne kadar önem verdiğinizin de bir göstergesi de olabilir. Kişi üzerindeki etkisi, türü, süresi ve verilen tepkiler, stresi belirleyen önemli faktörlerdir ve kişiler bunları birbirinden farklı deneyimlerler. 

Birçok çevresel faktörler strese neden olabilir ancak önemli olan bunları nasıl yorumladığınız ve buna karşı nasıl hareket ettiğinizdir. 

Bu nedenle stres, yararlı stres ve zararlı stres diye ikiye ayrılır.

Eustress/ Yararlı Stres: Kişinin bir stres etkenine verdiği olumlu tepkiyi ifade eder. Optimal stres seviyesi de denir ve bu bizi harekete geçiren, geliştiren bir şeydir. Kişinin hedeflerine ulaşma yolunda başa çıkabileceğinden biraz daha fazla deneyimlediği tepkidir. Bu, kişiyi gelişmeye ve amaçlarına ulaşmasında motive eder. Ve her yeni problemle yüzleşmek ve mücadele etmek daha kolay gelebilir.

Akut stres o an gerçekleşen stres halidir. Bizleri, önümüze çıkan engellere ve tehlikelere karşı harekete geçmemizi, performansımızı artıran ve daha konsantre olmamıza da yarayan normal bir tepkidir. Kişinin “savaş ya da kaç” moduna girerek durumları efektif bir şekilde yönetmemizi sağlar. 

Stres Ne zaman Zararlıdır?

Kişinin kontrolü dışında her gün aynı strese maruz kalması sonucu kronik stres oluşur. Bunlar, ev, iş, finansal stressörler/ stres faktörleri gibi bizleri çaresiz hissettiren şeyler olabilir. Kronik stresin fiziksel ve mental sağlık üzerinde birçok zararlı etkisi vardır, bunlar:  

Kalp krizi ve tansiyon gibi kardiyovasküler hastalıklar, uyku bozuklukları, diyabet, sindirim problemleri, baş ağrıları ve zayıf bağışıklık gibi çeşitli sağlık sorunlarına yol açabilir. 

Kaygı, depresyon ve tükenmişlik sendromu gibi diğer psikolojik problemlerin ortaya çıkmasına neden olabilir. 

Kişi stresle baş edebilmek için sigara, alkol veya uyuşturucuya yönelebilir ve bir süre sonra küçük bir problem karşısında kişi iyi hissetmek için bunları kullanmaya bağımlı hale gelebilir.

Hafıza, dikkat ve karar verme gibi bilişsel işlevlere de zarar verebilir.

Stres ile Başa Çıkmak İçin İpuçları 

Stres hakkında nasıl düşündüğümüz verdiğimiz tepkileri etkilendiğinden, strese karşı yaklaşımımız olayların bizler için olumlu veya olumsuz sonuçlanmasına sebep olmaktadır.

Stresi zararlı olarak görmenin kişinin, kaçınma, erteleme, izolasyon, olumsuz senaryolar üretme gibi zararlı işlevsiz davranışları daha çok sergilediği gözlemlenmiş ve sonucunda diğer psikolojik problemlere yatkınlığını artırdığı bulunmuştur.

Buna nedenle, yüksek stres yaşanılan dönemlerde dahi strese daha olumlu bakmak ve hayatın bir parçası ve tadı tuzu olarak görmenin kişinin psikolojik sağlığını da daha olumlu etkilediği belirlenmiştir. Çünkü kişiyi stresin kaynağını fark etmeye, bununla mücadele etmeye, sosyal destek aramaya ve bunlardan ders çıkararak hayatı daha anlamlı bulmaya teşvik ettiği gözlemlenmiştir.

Araştırmalar stresi böyle kucaklayan insanların, hayatlarını daha anlamlı bulduklarını ve geleceğin belirsizliği hakkında endişe yaşama süreçlerini bile anlamla ilişkilendirdikleri bulunmuştur.

Strese Karşı Yararlı Zihniyetin Geliştirilmesi

Stresin zararlı olduğu düşüncesi kalıplaşmış düşüncelerin yanı sıra döngüsel olarak hep tekrar eden olumsuz düşünceler ve davranışların bizlere hissettirdiği duygularla birlikte rahatsız edici ve baş edilemez gibi görülür. Ama bu alışagelmiş olduğumuz bu zihniyeti daha olumlu bir tutumla değiştirmek ve buna inanmak, kronik stres ile baş etmeyi kolaylaştırabilir.

Nasıl?

1) Bedenimizin vermiş olduğu stres tepkisini kabul ederek bunu kullanabileceğiniz yararlı bir enerji olarak görmek

2) Kendinizi büyük küçük stres faktörleriyle başa çıkabilecek ve bundan öğrenip gelişebileceğinizi düşünmek -örneğin, “ben buna benzer bir olayda şöyle yaklaşmıştım ve sorunu çözmüştüm, bu nedenle, şu anki problemi daha kolay, hızlı ve etkili bir biçimde çözüme kavuşturabilirim.”

3) Stres hep vardı! Stresi, size özgü ve hayatınızı berbatlaştıran bir şey olarak görmekten ziyade herkesin uğraştığı bir şey olduğunu görmek ve kabul etmek.

Sonuç olarak, stresin iki farklı kutbu olduğunu gözlemliyoruz. Stresin zararlı, kronik bir tarafı olmakla birlikte, deneyimlerimizle bizi geliştiren, zamanla daha güçlü biri olmamızı sağlayan bir diğer tarafı da var. Kendimize karşı daha şefkatli bir yaklaşım sergileyerek, stresi kabul ederek ve onu kucaklayan bir zihniyetle olumsuz sonuçların oluşmasının önüne set çekilebilmektedir.