İnsanlar kendi kendilerini hasta edebilirler mi?

Kitlesel histeri, aynı zamanda kitlesel psikojenik hastalık ve dönüşüm bozukluğu olarak da bilinir. Tarihe baktığımızda, fiziksel ve psikolojik olarak acılı ve sancılı dönemlerden geçen ve değişik davranışlar sergileyen kadınların cadı olarak kabul edildiğini ve yakıldığını biliyoruz. Bu kadınların sayısı bulundukları toplumda gitgide artarak bulaşıcı bir hastalık gibi yayılmaya başlamıştır. İlerleyen zamanlarda, akıl ve ruh sağlığı hastaneleri açıldığında bu gibi durumlar histeri olarak adlandırılmış ve bunun altında birçok hastalık grubuna yer verilmiştir. Histeri, gün geçtikçe özellikle kadınlar arasında daha da yaygın hale gelmiştir.

Asıl sorulması gereken soru: “Bütün bu semptomlar kolektif stres ve panik sebebiyle mi yayılıyor?”

Bir rahatsızlığın görülmesi ve duyulmasıyla birlikte hızlı ve kontrolsüzce bir grup insan arasında yayılması durumuna kitlesel histeri denir. Bu rahatsızlığa ait davranışlar, düşünceler, duygusal ve fiziksel belirtiler ortaya çıkabilir. Bu semptomlar gerçektir, ancak altta yatan organik bir nedeni yoktur. Yani gerçek bir sağlık durumu sebebiyle oluşmaz. Belirtiler hızlı görülmeye başlar ama geçicidir. Birbirini tanıyan ve yakın bağları olan uyumlu bir toplulukta veya okul, fabrika gibi kurumsal bir ortamda bu rahatsızlık/salgın daha hızlı yayılabilir. Salgınla ilgili söylentilerin kulaktan kulağa iletilmesi veya sosyal medya aracılığıyla görülmesi, belirtilerin görüldüğü küçük topluluktan daha geniş bir kitleye yayılmasını kolaylaştırır. Her şey zihinde başlasa da kişiler gerçek fiziksel semptomlar üretebilir ve bu durum ciddi psikolojik sorunlara neden olabilir

Belirtiler:

• Baş ağrısı
• Baş dönmesi
• Mide bulantısı
• Boğaz ağrısı
• Karın ağrısı
• Göğüs ağrısı
• Halsizlik
• Kusma
• Görme sorunu
• Nöbetler
• Trans haller
• Bayılmalar
• Titreme
• Kısmi felç
• Kaygı ve sinirlilik
• Durdurulamayan gülme veya ağlamalar
• Değişen konuşma biçimleri
• Konsantre olamama

İki şekilde görülür: 

1. Kitlesel anksiyete histerisi: Genellikle çocuklarda aniden başlayan anksiyete atakları ile görülür. Okul ortamında birbirlerini gördükleri için diğer çocuklar arasında da hızlı yayılabilir.
2. Kitlesel motor (hareket) histerisi: Göz kırpması, yürümede zorluk, kas seğirmesi ve titreme gibi motor davranışlarda görülür ve diğer bireylerde de yayılabilir.

Örneğin, haberlerde veya sosyal medyada paylaşılan yeni bir salgın haberi gördünüz. Özellikle Covid-19 sonrası insanlar daha da sağlıkları konusunda tedirgin hale geldiler. Bu nedenle bu gibi bilgiler, yaygın bir kaygı ve panik oluşturduğu için kişiler herhangi bir tehlike altında olmasa da semptomları deneyimlemeye başlayabilirler.

Veya fabrikada bir çalışan zehirlendiğine inanıyor ve bunu diğer çalışma arkadaşlarına iletiyor. Zehirlenmemiş olanlarda da aniden baş dönmesi, nefes darlığı, kızarıklık ve döküntüler gibi semptomlar oluşmaya başlayabilir. 

Araştırmalar, sosyal medya platformlarında tikleri olan veya kekeleyen kişileri izleyen çocuklarda ve ergenlerde aynı davranışların gözlemlendiğini göstermektedir. Bu belirtiler psikolojik ve sosyal dinamikler sebebiyle hızla yayılır. Kendilerini bir gruba “ait” hissetmeleri de bu semptomların daha da görünür olmasına ve güçlenmesine sebep olabilir. Çocuklar ve ergenler, gelişim dönemlerinde oldukları için strese karşı daha savunmasız olabiliyorlar.  Bu nedenle, duygularını yönetme konusunda psikolojik destek verildiğinde semptomlar ortadan kalkabilir.